THU HỒI NỢ TRONG HỢP ĐỒNG XÂY DỰNG – CÁC RỦI RO PHÁP LÝ THƯỜNG GẶP VÀ CÁCH XỬ LÝ

Hoạt động xây dựng luôn là một trong những kênh thu hút vốn đầu tư cực kỳ mạnh mẽ ở thị trường Việt Nam bởi tính chất và quy mô lớn cùng với sự tham gia của nhiều chủ thể khác nhau. Vì đặc thù lĩnh vực xây dựng có thời gian thực hiện hợp đồng kéo dài với nhiều biến động dẫn đến nhiều rủi ro cần chú ý, đặc biệt là với hoạt động thu hồi nợ trong hợp đồng xây dựng. Doanh nghiệp trong quá trình hồi nợ trong hợp đồng xây dựng không chỉ cần đảm bảo tuân thủ mà còn phải chủ động trong việc nhận diện các rủi ro pháp lý có thể gặp phải. Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn nhận diện và giải quyết vấn đề Thu Hồi Nợ Trong Hợp Đồng Xây Dựng – Các Rủi Ro Pháp Lý Thường Gặp Và Cách Xử Lý, đảm bảo doanh nghiệp tuân thủ pháp luật trong khi bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình

Thu hồi nợ trong hợp đồng xây dựng tại Việt Nam

Thu hồi nợ là hình thức yêu cầu bên nợ thanh toán cho doanh nghiệp các khoản tiền, tài sản đã đến hạn hoặc quá hạn mà theo nghĩa vụ trong hợp đồng bên nợ phải trả. Trong lĩnh vực xây dựng, việc thu hồi nợ có thể thực hiện giữa các chủ thể bao gồm: (i) Chủ đầu tư dự án xây dựng, (ii) Nhà thầu chính, (iii) Các nhà thầu phụ, (iv) Bên khác (nếu có). Không những thế, các hợp đồng xây dựng tại Việt Nam thường có các bên liên quan như cơ quan nhà nước trong hoạt động đầu tư công, nhà đầu tư nước ngoài trong dự án FDI (Foreign Direct Investment),… Có thể kể đến như:

Thu hồi nợ giữa Chủ đầu tư với Nhà thầu chính: Chủ đầu tư là bên giao cho Nhà thầu chính thực hiện dự án qua thông qua hợp đồng. Chủ đầu tư có trách nhiệm thanh toán theo đúng hợp đồng hoặc đặt cọc, tạm ứng, trả trước theo thỏa thuận giữa các bên. Ngược lại, Nhà thầu chính có trách nhiệm bàn giao dự án đúng thời hạn đã cam kết. Một trong hai bên vi phạm nghĩa vụ thực hiện hợp đồng sẽ dẫn đến nợ công trong hợp đồng xây dựng từ bên còn lại.

Thu hồi nợ giữa Nhà thầu chính với các Nhà thầu phụ: Thông thường, đối với các hạng mục chuyên môn riêng, Nhà thầu chính sẽ giao kết một hoặc nhiều hợp đầu thầu phụ. Từ đó, các khoản nợ phát sinh sẽ liên quan đến thanh toán hoặc bàn giao các hạng mục trong gói thầu theo thỏa thuận. Việc vi phạm nghĩa vụ thực hiện hợp đồng không chỉ ảnh hưởng đến Nhà thầu chính và Nhà thầu phụ mà còn ảnh hưởng đến tiến độ xây dựng với Chủ đầu tư dự án.

Thu hồi nợ là vốn tạm ứng sử dụng nguồn là ngân sách Nhà nước: Việc thu hồi vốn tạm ứng này được thực hiện theo quy định của pháp luật[1].

Một số lưu ý về nội dung của hợp đồng xây dựng

Dự toán trong thu hồi nợ hợp đồng xây dựng

Dự toán xây dựng là chi phí tối quan trọng khi thực hiện công trình, gói thầu xây dựng dựa trên cơ sở tính toán từ thiết kế, kỹ thuật, thi công hay yêu cầu của dự án, định mức, giá xây dựng tại thời điểm thực hiện. Nội dung dự toán bao gồm các nội dung như trên cần phải được phê duyệt, thẩm định theo quy định của pháp luật về xây dựng. Khi tranh chấp thu hồi nợ liên quan đến hợp đồng xây dựng, dự toán xây dựng là một trong những minh chứng quan trọng để xác định nghĩa vụ tài chính và lỗi thuộc về ai trong khi thu hồi nợ công.

Đơn giá trong thu hồi nợ hợp đồng xây dựng

Đơn giá xây dựng được xác định trên cơ sở thỏa thuận giữa các bên thông qua một số yếu tố như giá cả thị trường, định mức xây dựng, giá vật liệu, nhân công tại thời điểm giao kết hoặc các yếu tố khác phù hợp với mặt bằng giá cả trên thị trường. Ngoài ra, Chính phủ cũng đã có hệ thống định mức, giá xây dựng để các chủ đầu tư áp dụng hoặc tham khảo khi giao kết hợp đồng[2]. Theo đó, khi thu hồi nợ thì phải phù hợp với đơn giá, tiến độ thực hiện hợp đồng cùng các điều kiện thanh toán.

Điều khoản thanh toán

Khi thu hồi nợ trong hợp đồng xây dựng, các bên cũng cần lưu ý về các điều khoản thanh toán bao gồm: Phương thức thanh toán, thời hạn thanh toán, điều kiện thanh toán và hồ sơ, chứng từ thanh toán phù hợp với pháp luật Việt Nam. Một số hợp đồng như hợp đồng thầu trọn gói, hợp đồng đơn giá cố định, hợp đồng đơn giá có điều chỉnh, hợp đồng theo tiến độ thời gian, hợp đồng theo chi phí thực tế đều có các điều kiện thanh toán khác nhau. Doanh nghiệp cần xác định đã đạt đủ điều kiện thanh toán để có căn cứ thu hồi nợ doanh nghiệp.

Cách xử lý các rủi ro liên quan đến thu hồi nợ trong hợp đồng xây dựng

Từ các phân tích trên, có thể nhận thấy là việc thu hồi nợ trong lĩnh vực xây dựng không chỉ có nhiều biến số trong nội dung, thực hiện hợp đồng mà còn do các biến độ về kinh tế, chính sách pháp luật, giá cả thị trường và nguồn vốn trong nước cũng như nước ngoài. Chính vì thế, để thu hồi nợ hiệu quả, doanh nghiệp cần lưu ý một số nội dung sau:

Đối chiếu công nợ định kỳ

Đối với hợp đồng xây dựng, việc xác định chính xác khoản nợ tương ứng với tiến độ, thời hạn thu hồi là cực kì quan trọng. Theo đó, chủ nợ chỉ có thể thu hồi đối với các khoản nợ đã đủ điều kiện thu hồi và đã đến hạn hoặc quá hạn thanh toán. Từ đó, chủ nợ có thể đưa các tài liệu minh chứng nghĩa vụ thanh toán của bên nợ để yêu cầu trả tiền.

Kiểm tra tình trạng tài chính và khả năng trả nợ của bên nợ

Trong hoạt động kinh doanh, doanh nghiệp phải xác định được khả năng tài chính của đối tác, bên còn lại trong hợp đồng để đưa ra chiến lược thu hồi nợ phù hợp. Điều này tránh lãnh phí nguồn lực cũng như đưa ra các phương thức thu hồi nợ không phù hợp với bên nợ. Trong lĩnh vực xây dựng, kiểm tra tình trạng tài chính không chỉ qua tài sản và lợi nhuận mà còn phải đánh giá dựa trên số lượng hợp đồng, dự án mà bên nợ không tham gia. Không thiếu trường hợp các Nhà thầu vỡ nợ do không thể thực hiện dự án đã trúng thầu, để lại rủi ro pháp lý cho các đối tác khác đã ký kết hơp đồng trước đó.

Áp dụng một số chế tài để thu hồi nợ doanh nghiệp

Khi đối mặt với các rủi ro pháp lý đã hiện hữu trong việc thu hồi công nợ, doanh nghiệp có thể áp dụng một số biện pháp thu hồi nợ một cách nhanh chóng, hiệu quả như sau:

Buộc thực hiện đúng hợp đồng[3]: Chủ nợ có thể yêu cầu bên nợ thực hiện đúng hợp đồng và chịu các chi phí phát sinh thông qua việc gửi thông báo bằng văn bản hoặc qua thư điện tử hoặc các hình thức hợp pháp khác.

Bồi thường thiệt hại[4]: Trường hợp khoản nợ không được thu hồi đúng hạn gây ra thiệt hại bao gồm giá trị tổn thất thực tế và khoản lợi trực tiếp mà chủ nợ đáng lẽ được hưởng nếu thu hồi nợ đúng hạn. Việc thực hiện phải phù hợp với pháp luật về hợp đồng và bồi thường thiệt hại.

Yêu cầu trả tiền lãi do chậm thanh toán[5]: Chủ nợ có thể yêu cầu thêm tiền lãi chậm trả tính trên số tiền nợ và các chi phí khác nếu có (trừ tiền phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại[6]).

Các phương thức trên có thể thực hiện đồng thời hoặc riêng lẻ tùy thuộc vào tình hình thực tế của doanh nghiệp và bên nợ. Theo đó, doanh nghiệp có thể yêu cầu bên nợ đàm phán trực tiếp để thỏa thuận về khoản nợ và thời hạn, phương thức trả nợ hay có thể yêu cầu hòa giải do hòa giải viên thực hiện hay khởi kiện tại tòa án, trọng tài thương mại có thẩm quyền. Việc áp dụng do doanh nghiệp thực hiện theo chiến lược thu hồi nợ đã được xây dựng hoặc có thể thông qua các luật sư, chuyên viên pháp lý có kinh nghiệm, uy tín để đạt được hiệu quả cao hơn. Tuy nhiên, doanh nghiệp cần lưu ý lựa chọn phù hợp với mức độ nợ xấu, chi phí thu hồi và tình hình của bên nợ.

Quản lý nợ và thu hồi nợ là một hoạt động tối quan trọng đối với sức khỏe tài chính của doanh nghiệp. Hoạt động này tiêu tốn nhiều nguồn lực, chi phí cũng như thời gian của doanh nghiệp tương đương với chính việc thực hiện hợp đồng. Chính vì thế, doanh nghiệp cần thực hiện các biện pháp trên tối ưu nhất với hoạt động thu hồi nợ của mình.

Tóm lại, việc thu hồi nợ trong hợp đồng xây dựng chưa bao giờ là một vấn đề đơn giản, hằng năm tại Việt Nam có rất nhiều vụ tranh chấp thu hồi nợ gây ra thiệt hại không chỉ về tài sản của doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng đến hạ tầng đô thị, an ninh, xã hội tại địa phương. Chính vì thế, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xây dựng cần xây dựng chính sách và thực hiện đầy đủ hợp đồng khi đã giao kết cũng như linh hoạt, chủ động trong việc nhận diện, xử lý các rủi ro có thể gặp trong qua trình thu hồi nợ. Một khi việc thu hồi nợ được thực hiện nhanh chóng, hiệu quả thì hoạt động kinh doanh xây dựng của doanh nghiệp mới có thể được thực hiện đúng tiến độ đề ra và giảm thiểu những chi phí, rủi ro có thể gặp phải.

Trên đây là nội dung khái quát liên quan đến Thu Hồi Nợ Trong Hợp Đồng Xây Dựng – Các Rủi Ro Pháp Lý Thường Gặp Và Cách Xử Lý mà Phước và Các Cộng Sự chia sẻ đến bạn đọc. Nếu Quý khách hàng gặp bất kỳ khó khăn nào liên quan đến lĩnh vực pháp lý, vui lòng liên hệ chúng tôi. Phước và Các Cộng Sự là một công ty luật được thành lập tại Việt Nam và hiện có gần 100 thành viên đang làm việc tại ba văn phòng Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội và Đà Nẵng. Phước và Các Cộng Sự cũng được đánh giá là một trong những công ty luật có đội ngũ nhân viên chuyên sâu trong lĩnh vực pháp lý hàng đầu tại Việt Nam mà có các lĩnh vực hành nghề được đánh giá đứng đầu trên thị trường pháp lý như Lao động và Việc làm, Thuế, Mua bán và Sáp nhập, Tranh tụng. Chúng tôi tự tin là một trong những Công ty Luật cung cấp dịch vụ pháp lý tốt nhất đến Quý khách hàng.

[1] Mục B Phần II Thông tư 86/2011/TT-BTC

[2] Chương IV Nghị định 10/2021/NĐ-CP

[3] Điều 297 Luật Thương mại 2005

[4] Khoản 1 Điều 302 Luật Thương mại 2005

[5] Điều 306 Luật Thương mại 2005

[6] Án lệ số 09/2016/AL